AVDR ON TOUR in Rome

Woensdag 12 november t/m zondag 16 november 2025

Rome: de stad van het Romeinse recht

Voor deze vijfde editie van onze studiereis naar Rome hebben we groots uitgepakt. Niet alleen met een krachtige line-up van sprekers, maar ook met een informeel programma dat bestond uit bijzondere ontmoetingen, inspirerende lezingen en bezoeken aan locaties die normaal gesproken gesloten blijven.

Een van de deelnemers verwoordde het prachtig:

“Ik heb jarenlang in Rome gestudeerd, maar ik kom nu op plekken die ik destijds nooit heb gezien.”

Een mooier compliment kan ik als organisator niet krijgen.

Dag 1 – Een aftrap met karakter

De eerste dag begon met een lezing van Andrea Vreede, correspondent Vaticaan voor NOS Nieuws, op de eerste verdieping van het restaurant waar wij verzamelden. Andrea nam ons mee in de geschiedenis van Italië en liet zien hoe het land eigenlijk bestaat uit talloze “provincies”, elk met een eigen dialect, karakter en vooral: gerechten.

Spaghetti Bolognese → Bologna.
Pizza Napoletana → Napels.

Onderscheidende regionale specialiteiten die samen het rijke mozaïek van Italië vormen.
Italië ís familie. Grote multinationals zijn er minder; de ruggengraat van het land bestaat uit familiebedrijven — klein én groot.

Het was een intrigerende lezing: energiek, beeldend en intelligent opgebouwd. Met een tennisterm: de aftrap was een ace.

Daarna werd het diner geserveerd in Da Nazzareno, een traditioneel Romeins restaurant dat bekendstaat om zijn huiselijke sfeer en klassieke gerechten.

Twee regels:
Het is zo’n plek waar je voelt dat generaties in de keuken hebben gestaan, met gerechten die eenvoud combineren met pure smaak. De perfecte setting om samen de reis echt te beginnen.

Reisverslag Rome: de stad van het Romeinse recht

Twaalf maanden naar een inspirerend Rome

De voorbereidingen vergden ruim twaalf maanden. Een jaar van plannen, onderzoeken, bellen, proberen en opnieuw proberen. Deuren openen die vaak gesloten blijven, hoopvol blijven als het even tegenzat, en stap voor stap bouwen aan een programma dat zowel inhoudelijk sterk als onvergetelijk inspirerend moest zijn.

En dat is gelukt. Rome liet zich zien van zijn meest bijzondere, vaak verborgen kant—precies zoals de stad van het Romeinse recht dat verdient.

Dag 2 – Strafrecht, civiel recht en een van de mooiste bibliotheken ter wereld

De tweede dag startte al om 08.00 uur met het formele programma. Er waren twee colleges:

Strafrecht

prof.mr. Patrick van der Meij advocaat en partner Cleerdin-Hamer, bijzonder hoogleraar strafrecht Universiteit Leiden
mr. Maartje Tiebosch officier van justitie Openbaar Ministerie
mr. Nieke Verschaeren officier van justitie Functioneel Parket, Buitenpromovendus Strafrecht Universiteit Leiden

Civiel recht

prof. mr. Margreet Ahsmann emeritus hoogleraar Universiteit Leiden

mr. dr. Hendrik Wammes raadsheer Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden
mr. Martijn Polak vice-president Hoge Raad

De colleges vonden plaats in Palazzo Faletti, een historisch stadspaleis vol charme.

Het palazzo ademt negentiende-eeuwse grandeur, met hoge plafonds, fresco’s en statige zalen die herinneren aan een tijd waarin diplomaten, schrijvers en aristocraten hier samenkwamen. Het is een plek waar geschiedenis tastbaar wordt, zonder museaal te voelen. De perfecte ambiance voor juridisch onderwijs van dit niveau.

Na de lunch stond onze gids Sandrina Bokhorst klaar om ons mee te nemen naar de Biblioteca Casanatense.

Deze barokke bibliotheek werd in de zeventiende eeuw gesticht door de Dominicanen en herbergt meer dan 400.000 boeken, kaarten en manuscripten. De indrukwekkende houten boekenkasten, trappen en galerijen vormen een visueel meesterwerk. Een bezoek voelt als het betreden van een heiligdom van kennis.

Tussen de eeuwenoude boeken en wereldberoemde verzamelingen vormde de bibliotheek het decor voor drie lezingen:

prof. mr. Julia Hairston, Sapienza Università di Roma
→ Vrouwen in de Renaissance
prof. Angelo Danilo de Santis, hoogleraar burgerlijk procesrecht, Università Roma Tre
→ Litigation in Italy
prof. mr. Margreet Ahsmann
→ Een bijzondere lezing over het Romeinse recht.

Deze laatste lezing vormde een waardige afsluiting van een zware maar enorm interessante dag. Daarna was iedereen vrij om Rome in de avond te ontdekken.

foto van links naar rechts prof. mr. Julia Hairston, prof. Angelo Danilo de Santis en prof. mr. Margreet Ahsmann

Foto van links naar rechts Micheal Xavier Leo Arokiaraj en Gualtiero Michelini

Dag 3 – Een dag die in de boeken mag

De derde dag beloofde bijzonder te worden — en werd dat ook.

We begonnen met een lezing én rondleiding bij de Rota Romana, de Hoge Raad van het Vaticaan.

Michael Xavier Leo Arokiaraj raadsheer bij het Tribunal Rotae Romanae gaf een presentatie die zóveel vragen opriep — en beantwoordde — dat het uur voorbijvloog. Ik moest zelf ingrijpen om de lezing af te ronden omdat de vragen bleven komen.

Nog vol indrukken liepen we snel door naar de Corte di Cassazione, het Italiaanse Hooggerechtshof. Ook hier kregen we een rondleiding en een lezing van Gualtiero Michelini een raadsheer van de civiele kamer, in de imposante Magna Zaal. Een uitzonderlijke plek om te mogen zijn. Natuurlijk maakten we daar een groepsfoto.

En nóg waren we niet klaar.
In de middag doken we met gids Sandrina Bokhorst het Forum Romanum in voor een tour door de wieg van het Romeinse recht.

Na deze indrukwekkende dag zat het formele programma erop — maar er wachtte ons nog één dag. En niet zomaar een dag.

Groepsfoto samen met raadsheer Gualtiero Michelini

Dag 4 – College in het Vaticaan en een bijzondere kerk

Ook de vierde dag begon om 08.00 uur, met vijf uur college.

Voor civiel recht verzorgde mr. dr. Hendrik Wammes een bijdrage gevolgd door mr. Martijn Polak die voor het eerst college gaf voor de AvdR en afsluitend gaf mr. Angela Mannaerts een lezing over het advocatenvak in Rome
Voor strafrecht stonden opnieuw de “drie amigo’s” gezamenlijk op het podium.

De locatie maakte de ervaring nog specialer: de Pontificia Università Gregoriana, de universiteit van het Vaticaan. Opgericht in 1551 door Ignatius van Loyola, geldt deze universiteit als een van de oudste en meest prestigieuze pauselijke instellingen ter wereld. Hier worden priesters, juristen en academici gevormd en speelt de faculteit rechten een cruciale rol in de studie van het canoniek recht en de verhouding tussen kerk en staat.

Na de lunch gingen we door naar een unieke kerk: San Lorenzo in Miranda.
Gebouwd op de ruïnes van de Tempel van Antoninus en Faustina vormt deze plek een zeldzame verbinding tussen het oude Rome en het christelijke tijdperk. Een locatie waar je letterlijk de lagen van de geschiedenis ziet.

Hier kreeg ik van Sabrina haar boek — een enorme verrassing en een grote eer.

En nog was de dag niet voorbij.
We sloten af met een bijzondere stadswandeling onder leiding van Sandrina Bokhorst , schrijfster en chroniqueur van het Romeinse leven. Zij nam ons mee door “haar” Rome.

Het slotdiner in Ristorante Le Lanterne vormde een waardige afsluiting van een intensieve, inspirerende studiereis.

foto met gids Sandrina Bokhorst

De beren van AVDR

On Tour met AvdR? Dat doen wij niet zonder onze brick beren. Op kasteel vindt je onze beren met een QR code, scan deze en geniet van talloze reisverslagen, foto’s en ervaringen van onze cursisten.

Rome 2025

Meningen die tellen

Sprekers

Andrea Vreede

Italië-correspondent Vlaamse VRT en Vaticaan correspondent NOS nieuws
mr. Maartje Tiebosch

officier van justitie Openbaar Ministerie
prof. mr. Patrick van der Meij

advocaat en partner Cleerdin-Hamer en bijzonder hoogleraar strafrecht Universiteit Leiden
mr. Nieke Verschaeren

officier van justitie Functioneel Parket en Buitenpromovendus Strafrecht Universiteit
prof. mr. Margreet Ahsmann

emeritus hoogleraar Universiteit Leiden
prof. mr. Julia Hairston

Sapienza Università di Roma
Prof. Angelo Danilo de Santis

professore Associato Universitá di Roma
Michael Xavier Leo Arokiaraj

raadsheer Tribunal Rotae Romana
drs. Sandrina Bokhorst

Persoonlijk Rome
Rosita Steenbeek

schrijfster Rosita Steenbeek
mr. dr. Hendrik Wammes

raadsheer Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en gastdocent burgerlijk recht Radboud Universiteit en lid geschillencommissie
mr. Angela Mannaerts

advocaat en partner Mannaerts Moreschini Associati en Lid Orde van Advocaten van Rome, Amsterdam en New York
mr. Martijn Polak

vice-president Hoge Raad