LEGAL 100
Sander Baetens - advocaat en partner SCG Advocaten
-
Sander Baetens - advocaat en partner SCG Advocaten -
Dura lex sed lex. Ook in het erfrecht?
Gerechtshof Den Haag 12 mei 2020, ECLI:NL:GHDHA:2020:891
Dolgelukkig vertrekken Michou en Jeroen na hun bruiloft richting de Dominicaanse republiek voor hun huwelijksreis. Het bleek een reis richting onheil. Door een voedselvergiftiging overleed eerst Michou en, kort daarna, Jeroen. Omdat zij niet beschikten over het testament en zij geen kinderen hadden, regelt de wet dat Jeroen eerst alles van Michou erfde. Na zijn overlijden vererfde vervolgens alles naar zijn familie. Michou’s familie stond met lege handen en vond dit niet redelijk, maar vond geen gehoor bij het gerechtshof.
De wet is helder als er geen testament is opgesteld: de langstlevende echtgenoot erft alles van de vooroverleden echtgenoot. Afwijken van deze wettelijke regel op grond van de toepassing van maatstaven van redelijkheid en billijkheid is mogelijk, maar alleen als de toepassing van de wet onaanvaardbare gevolgen heeft. Dat was volgens het hof in deze zaak niet zo. Een restrictieve toepassing dus, mede omdat rechtszekerheid een belangrijk beginsel in het erfrecht is.
Deze zaak laat diverse kanten van het erfrecht zien. Eerst en vooral gaat het om mensen en emoties. Het is een uitermate verdrietige situatie, waarin twee verliefde mensen in de bloei van hun leven overlijden, met heftige emotionele gevolgen voor de nabestaanden en strijd over de nalatenschappen tot gevolg. De uitspraak biedt een inkijkje in het duidelijke systeem van de wet, maar toont evengoed aan dat het erfrecht een rechtsgebied is dat nog vol in ontwikkeling is. Het hof zet de deur naar de mogelijkheid om van de wet af te wijken op grond van de maatstaven van redelijkheid en
billijkheid op een kier. Een mogelijkheid die in latere uitspraken ook daadwerkelijk toepassing heeft gevonden. Zo is al een aantal keer van de wet afgeweken op basis van een concepttestament en is iemand onwaardig verklaard om te erven, terwijl er geen strafrechtelijke veroordeling was. De wet is dus niet altijd even hard…
Tips & Tricks:
• Richt je in een (erfrechtelijke) onderhandeling op belangen, niet op standpunten;
• Heb oog voor de gevoelens, emoties en mensen achter de (erfrechtelijke) kwestie;
• Durf in schrijnende gevallen de wettekst anders uit te leggen of ervan af te wijken op basis van de maatstaven van redelijkheid en billijkheid;
• Belast de rechter niet onnodig met emotionele uitlatingen van de cliënt, maar beperk je tot de rechtens relevante feiten en stellingen;
• Maak zo mogelijk procesafspraken ter bevordering van het verloop van een (erfrechtelijke) procedure;