De AvdR Burgerlijk procesrecht lezingen

Het Hof van Friesland was van 1499 tot 1811 het hoogste gerechtshof in Friesland. Opgericht door de hertog van Saksen, fungeerde het Hof als centrale instantie voor bestuur en rechtspraak in de regio. In 1571 kreeg het Hof een eigen onderkomen in de Kanselarij te Leeuwarden, een gebouw met een opvallende trapgevel en renaissance-invloeden. Boven de ingang herinnert een Latijnse gedenksteen aan de eerste zitting op 7 november 1571. De gevelbeelden symboliseren deugden zoals Geloof, Hoop, Liefde en Rechtvaardigheid. Na de opstand tegen Spanje in 1581 beperkte het Hof zich tot justitiële taken. In 1811 werd het Hof opgeheven en vervangen door nieuwe rechtbanken.

Tussen 1499 en 1811 was het Hof van Friesland de hoogste rechterlijke instantie van Friesland met als speciale taak civiele- en criminele justitie. Het archief van het Hof van Friesland wordt bij Tresoar bewaard en bevat een immens grote hoeveelheid informatie over drie eeuwen rechtspraak. Het archief biedt een schat aan informatie over niet alleen processen, rechterlijke uitspraken en straffen, maar geeft ook een beeld van de (Friese) maatschappij gedurende die eeuwen.

Johannes Claesen en Jan Alberts waren opzichters bij de molen van Oldeholtpade. Overdag hielden ze toezicht op het malen van graan. Daarvoor moest belasting worden betaald. Maar in de avonduren waakten ze ook tegen smokkel tussen Friesland en Drenthe. Douaniers zouden we ze tegenwoordig noemen.

Op zaterdagochtend 3 juli 1728 waren ze op patrouille in het veld bij Boijl. Daar zagen ze twee personen met vaten op hun rug lopen in de richting van Doldersum in Drenthe. Ze kregen ‘een quaed vermoeden van sluikerij’ en daarom vroegen ze assistentie van hun collega’s van de molen van Rijsberkampen bij Elsloo. De grensbewakers stelden zich verdekt op bij een veldhut op de heide van Boijl. Toen zagen ze nog vier personen lopen. Eén van hen was Feike Broers van Gorredijk, een berucht smokkelaar. Hij had een grote hond bij zich.

Ze bleven afwachten op hun post en zoals verwacht kwam de hele groep na enkele uren terug met pakken op de rug. De opzichters wilden hen aanhouden en riepen ‘Sta!’ De groep schrok, gooide de bagage op de grond en rende weg. Johannes en Jan losten een schot in de lucht om hun collega’s die verder op stonden te alarmeren. Maar de smokkelaars schoten terug met hagel en Jan Alberts werd op meerdere plaatsen geraakt. De douaniers verzamelden de achtergelaten bagage. Maar de smokkelaars kwamen terug en eisten hun spullen terug.

’Gij duivelsche gaudieven, wij willen ’t goed weer hebben.’ Er ontstond een patstelling en om die te doorbreken haalden de smokkelaars hulp van Andries Hendrix Snel die verderop in een plaggenhut op de heide van Boijl woonde. Hij kwam met een geweer. Er werden over en weer schoten gelost en de hond werd opgehitst en losgelaten op de commiezen. Uiteindelijk vertrokken de smokkelaars. De commiezen bleven bij de buit. De volgende ochtend werd het lijk van één van de smokkelaars in de omgeving gevonden. Het was Feike Broers. Hij was getroffen door een schot van Jan Alberts.

De spullen werden naar Wolvega gebracht. Het bleek te gaan om driekwart anker jenever en 69 pond tabak. De commiezen kregen een derde deel als beloning.

Andries Hendrix Snel ontkende elke betrokkenheid maar voor het Hof was zijn aandeel duidelijk. Wellicht speelde zijn reputatie ook mee. Volgens de aanklager leefde in hoererij met Jantien Aten op de heide bij wie hij drie kinderen in onechte had. Hij kreeg een forse straf: geseling op het schavot en brandmerking en daarna zeven jaar tuchthuis.

Er werd nog een andere smokkelaar vervolgd. Tjerk Bonnes uit Schurega kreeg een iets lichtere straf: geseling en vijf jaar tuchthuis.